Hoe ziet voor jou resultaat eruit, wat wil je bereiken met je collega’s of met je team? Moeten er bij jou op school of in de klas vooral goede cijfers gehaald worden; moet de opbrengst van het leerproces vooral inzichtelijk worden gemaakt? Of, zie jij het rendement binnen je onderwijs in een breder kader gaat het meer om het proces en vorming en is het voor jou vooral zichtbaar in de toekomst?
In een eerdere blog is uiteengezet hoe de SLIM-scan behulpzaam kan zijn bij het nadenken over de visie van je team of school. In de komende maanden lichten we steeds één thema van deze SLIM-scan toe. In deze blog is dat het ideaal wat je met het onderwijs hebt.
Het ideaal van onderwijs
De SLIM-scan laat twee idealen zien wanneer we kijken naar het ideaal van onderwijs. Enerzijds is dat het rendementsdenken: het onderwijs is daarbij vooral gericht op het behalen van inhoudelijke doelen.
En anderzijds het vormingsdenken: het onderwijs is daarbij vooral gericht op een evenwicht tussen het werken aan socialisatie, kwalificatie en persoonvorming van leerlingen (Biesta, 2015).
Daarbij is het heel goed mogelijk dat jouw ideaal een combinatie van beide is waarbij de vorming bijvoorbeeld een specifieke plaats krijgt binnen kindgesprekken, mentoraat en/of ouderavonden. Het rendementsdenken krijgt dan vooral een plaats binnen de methoden die je inzet in de lessen.
Rendementsdenken
Wanneer we spreken over rendementsdenken staan steeds de uitkomsten van leerlingen centraal. Het onderwijsproces en daaruit voortkomende resultaten moeten te meten en te vergelijken zijn.
Dit kan heel concreet gaan over de cijfers voor rekenen of aardrijkskunde in de bovenbouw waarin bepaalde kennis wordt gemeten. Maar denk ook bijvoorbeeld aan toetsing op vaardigheden die een leerling moet leren beheersen.
Om dit rendementsdenken een goede plek te geven in het onderwijs, zou je van achteren naar voren kunnen werken. Zo kun je bijvoorbeeld op basis van (eind)doelen een route (helpen) uitstippelen waarop het betreffende doel bereikt kan worden.
Het toepassen van de methode Expliciete Directe Instructie is hier een mooi voorbeeld van (Karels, 2020). Je start je les met de lesdoelen en introduceert aan de hand van deze doelen een opdracht waarmee de voorkennis van leerlingen wordt opgehaald.
Na de uitleg van de lesstof begeleid je als de leerkracht de opgegeven oefeningen, om vervolgens de leerlingen meer ‘los te laten’ wanneer dat kan. Je monitort regelmatig of doelen zijn behaald en of verdere bijsturing nodig is.
Vormingsdenken
Het is een misvatting om te denken dat bij vormingsdenken kennis en vaardigheden er niet meer toe doen.
Juist bij vormingsdenken krijgen deze kennis en vaardigheden een belanrijke plaats, maar worden zij meer in evenwicht geplaatst met andere vormingsaspecten. Bij vormingsdenken is het model van Biesta (2015) leidend, dat pleit dat goede vorming plaatsvindt bij een evenwicht tussen socialisatie, kwalificatie en subjectificatie:
- Socialisatie. Onder socialisatie wordt doorgaans verstaan dat een kind de gangbare gedragspatronen van opvoeders als ouders en leraren overneemt. Je zou dus kunnen zeggen dat socialisatie succesvol is als leerlingen zich ongeveer hetzelfde gaan gedragen als hun opvoeders. Het accent ligt vooral op waarneembaar gedrag.
- Kwalificatie. Bij kwalificatie gaat het om de rol die de school speelt in het verwerven van kennis en vaardigheden en houdingen die de leerling kwalificeert op iets te doen. Het accent ligt hierbij vooral op waarneembare resultaten.
- Subjectificatie. Bij subjectificatie gaat het over de mens die zich als subject in de wereld ontwikkelt en daarmee zijn eigen persoon vormt.
Wanneer vormingsdenken je ideaal is, bevind je je dus op het snijvlak van bovengenoemde drie aspecten; kwalificatie, socialisatie en subjectificatie. Vanuit dit ideaalbeeld kijk je naar je leerlingen, collega’s en misschien wel je team. Je bent, naast resultaten, en waarneembaar gedrag, ook sterk gefocust op de ontwikkeling van unieke individuen en het proces.
Ben je benieuwd hoe jij en jouw team hierin staan, wat dieperliggende idealen zijn? Is dit vooral gestoeld op rendement of liggen de accenten meer op de vorming van leerlingen? Wil je meer weten over dit thema en hoe de SLIM-scan je kan helpen? Neem vrijblijvend contact op!
Bronnen
Biesta, G. (2015). Het prachtige risico van onderwijs. Culemborg, Nederland: Phronese
Karels, M. (2020). Expliciete Directe Instructie. Verkregen via https://wij-leren.nl/expliciete-directe-instructie-edi.php