PISA-onderzoek over leesvaardigheid: Nederland daalt harder dan overige EU-landen

De resultaten van het driejaarlijkse PISA-onderwijsonderzoek werden op 5 december om 11 uur bekend gemaakt. Dat leidde tot een storm aan berichten op alle media.

Het NOS-journaal van 20 uur startte met de zwakke leesvaardigheid van Nederlandse scholieren: een derde van de leerlingen is onvoldoende leesvaardig. Ook op andere kennisgebieden zijn de scores gedaald, maar de leesvaardigheid is het meest zorgelijk.

Die daling heeft zich na PISA-2018 versterkt doorgezet. Nederland daalde harder dan de overige EU-landen en scoort opnieuw lager dan deze landen gemiddeld: de groene lijn laat dat duidelijk zien. 

Zes niveaus

Het PISA-onderzoek onderscheidt zes niveaus van leesvaardigheid. Om goed mee te kunnen doen in de maatschappij, dien je niveau 2 te beheersen. In 2022 presteert in Nederland 33% van de 15-jarigen onder dat niveau, terwijl dat in EU14-landen om 24% gaat. 

Deze leerlingen lopen het risico laaggeletterd het onderwijs te verlaten. In de afgelopen jaren is het percentage leerlingen in Nederlands dat onder niveau 2 scoort gegroeid: tussen 2003 en 2012 lag dit tussen de 10-15% van de leerlingen, in 2015 steeg dit naar 18%, in 2018 naar 24% - en nu is de lijn doorgezet naar 33%. 

Er zitten meer kinderen onder of op niveau 1, en minder in niveau 6 (excellente lezers).

Onderzoek

Van 2024-2030 zal er gedegen onderzoek plaatsvinden om het onderwijs te verbeteren. Prof. Els Stronks heeft een enorme subsidie verworven en gaat met een consortium aan onderzoekers aan de slag. 

Zij constateert dat het ‘model’ dat 25 jaar in het onderwijs gangbaar was, niet werkt. Dat ging uit van een onderscheid tussen zakelijke teksten en literatuur, en daarvoor zijn destijds vrij smalle doelen geformuleerd: bij zakelijk lezen draait alles om structuur (je moet als lezer strategieën hebben om die structuur te zien en je weg te vinden) en bij literatuur om beleving en herkenning. 

Ook werd te veel rekening gehouden met de AVI-niveaus, waardoor teksten minder rijk werden. We weten nu dat dit anders moet. Er zijn scholen die goede resultaten boeken zónder methode begrijpend lezen. Dat vergt het een en ander van de leerkracht!

Aan de slag

We hoeven niet te wachten tot het onderzoek afgerond is, maar kunnen morgen beginnen. Een rijk boekenaanbod met verschillende genres en thema’s, van actuele en aantrekkelijke jeugdliteratuur motiveert, evenals persoonlijke begeleiding, dus maatwerk voor ieder kind. 

Wat kan het kind aan? Wat zijn zijn interesses? En dan vooral in gesprek over het boek, denken en schrijven, vergelijken en evalueren. Er zijn steeds meer leerkrachten die leesgesprekken met kinderen houden: daarin staat niet een specifiek boek centraal, maar vertelt het kind waarom het (niet) leest, waar het van houdt, wat het nodig heeft, enzovoorts. 

Ook de thuisomgeving wordt daarbij betrokken. De openbare bibliotheek is gratis, en bovendien stimuleert het als er veel boeken binnen handbereik zijn. Lezen kun je overal: in bed, aan tafel, in de trein en de wachtkamer. Lees!

Voor tips en advies kun je terecht bij Driestar onderwijsadvies. Neem contact op met Janneke de Jong-Slagman.