‘We hebben toch aardrijkskunde, geen godsdienst?’ Je hoort het de leerlingen zeggen als je tijdens een aardrijkskundeles de Bijbel wilt opendoen. Maar is dat wel de aangewezen manier om van een les een christelijke les te maken?
Onlangs (op 25 september jl.) werden de Handreikingen (www.handreikingenvo.nl) gepresenteerd. De Handreikingen zijn een opbrengst van het lectoraat Didactiek en Schoolvakken. Een lector verricht praktijkgericht onderzoek binnen een hogeschool. Hij ontwikkelt nieuwe kennis, draagt bij aan de beroepspraktijk en aan het verbeteren van het onderwijs; en dat is precies wat lector Piet Murre voor ogen had met dit project.
Didactische Diamant
In zijn lectorale rede beschrijft Piet hoe die docent in iedere les een christelijk perspectief kan laten doorschijnen. Hij ontwikkelde daarvoor de Didactische Diamant: zeven ontwerpprincipes om van een les een christelijke les te maken.
Maar tijdens workshops en PLG’s bleek de afgelopen jaren dat het nog best een zoektocht is om die ontwerpprincipes toe te passen op de les die je morgen moet geven. Veel docenten hebben behoefte aan inspiratie, concrete voorbeelden en praktisch materiaal.
De overhandiging door Piet Murre aan drs H.J. (Eric) van der Poel, algemeen directeur Van Lodenstein College en voorzitter van de Stuurgroep Leermiddelenbeleid van de gezamenlijke reformatorische scholen.
Werkgroepen
Met die gedachte werden er twee werkgroepen gestart, één voor Duits en één voor Aardrijkskunde. De werkgroepleden gingen aan de slag met de Didactische Diamant, werden door Piet bijgeschoold op het gebied van didactiek en christelijk leraarschap en inspireerden elkaar met concrete lesvoorbeelden. We dachten met elkaar na over de vraag hoe de collega-docenten het best geholpen konden worden.
Uiteindelijk besloten we een Handreiking te ontwikkelen: een website met concrete lesvoorbeelden bij thema’s die in de onderbouw aan de orde komen. Niet aansluitend bij een specifieke methode, maar bij algemene thema’s die in iedere methode terugkomen. Hierdoor is de handreiking te gebruiken naast alle lesmethodes, ook als die vernieuwd worden.
Persoonsvorming
Bij ieder thema zochten we naar een invalshoek om iets te laten zien van Gods Koninkrijk, het leven als christen, de schoonheid van de schepping. Dat kan met behulp van een passend Bijbelgedeelte, maar ook door het onderwerp vanaf een andere kant te belichten of aan te vullen met bronnen die niet in de lesmethode staan. Lessen die niet alleen om kennis en vaardigheden draaien, maar ook om persoonsvorming. En dat in de wetenschap:
‘[De HEERE] vormt hun aller hart; Hij let op al hun daden.’
Dat staat in psalm 33. Laten we die eens met elkaar lezen.
1. Zing vrolijk in de HEERE, rechtvaardigen! Een lofzang past de oprechten. 2. Loof de HEERE met de harp, zing psalmen voor Hem met de harp en de tiensnarige luit. 3. Zing voor Hem een nieuw lied, speel welluidend met vrolijke klanken. 4. Want het woord van de HEERE is recht | en al Zijn werk betrouwbaar. 5. Hij heeft gerechtigheid en gericht lief, de aarde is vol van de goedertierenheid van de HEERE. 6. Door het Woord van de HEERE is de hemel gemaakt, door de Geest van Zijn mond heel hun legermacht. |
7. Hij verzamelt het water van de zee als een dam, Hij sluit de diepe wateren op in schatkamers. 8. Laat heel de aarde voor de HEERE vrezen, laat alle bewoners van de wereld bevreesd zijn voor Hem. 9. Want Híj spreekt en het is er, Híj gebiedt en het staat er. 10. De HEERE vernietigt de raad van de heidenvolken, Hij verbreekt de gedachten van de volken. 11. Maar de raad van de HEERE bestaat voor eeuwig, de gedachten van Zijn hart bestaan van generatie op generatie. 12. Welzalig het volk dat de HEERE tot zijn God heeft, het volk dat Hij Zich als eigendom verkozen heeft. 13. De HEERE schouwt uit de hemel en ziet alle mensenkinderen. 14. Vanuit Zijn verheven woonplaats aanschouwt Hij | alle bewoners van de aarde. 15. Hij vormt hun aller hart; Hij let op al hun daden. 16. Een koning wordt niet verlost door een groot leger, een held wordt niet gered door grote kracht. 17. Het paard geeft valse hoop op de overwinning en bevrijdt niet door zijn grote kracht. 18. Zie, het oog van de HEERE is over wie Hem vrezen, op hen die op Zijn goedertierenheid hopen, 19. om hun ziel te redden van de dood en hen in het leven te behouden, wanneer er honger is. 20. Onze ziel verwacht de HEERE, Hij is onze hulp en ons schild. 21. Want ons hart is in Hem verblijd, omdat wij op Zijn heilige Naam vertrouwen. 22. Laat Uw goedertierenheid over ons zijn, HEERE, zoals wij op U hopen. |
Gebruiken bij de dagopening
Als je deze psalm zou lezen bij de dagopening in een les Duits of een andere taal, zou je kunnen focussen op de rol van taal in deze psalm. De rechtvaardigen worden opgeroepen op God te loven, om liederen te schrijven.
Maar ook de taal van God wordt geroemd: de betrouwbaarheid van Zijn woorden en de scheppende kracht ervan. Zijn onze woorden altijd betrouwbaar? En hoe kunnen wij onze taal gebruiken om God te loven?
Henk Vermeulen, Annemarie Nobel en Piet Murre, als betrokkenen vanuit Driestar educatief.
Lees je deze psalm in een les Aardrijkskunde, dan lees je dat de aarde vol is van Gods goedertierenheid, en dat Hij alle bewoners aanschouwt vanuit de hemel. Maar je kunt ook ingaan op vers 7: wat betekent het dat God het water verzamelt als een dam? En welke schatkamers bevinden zich in de diepte van de oceanen?
Een van de ontwerpprincipes van de Didactische Diamant is het ontmaskeren van onchristelijke trends. Nou kun je wat in vers 16 en 17 wordt beschreven wellicht geen trend noemen, maar het is wel een god-loze gedachte die van alle tijden is: het vertrouwen op menselijke kracht en vernuft.
En natuurlijk vinden we in deze psalm ook tekenen van hoop en verlossing: God is betrouwbaar en rechtvaardig, Hij is onze hulp en ons schild. Maar wat voor de zoekende leraar voor de klas ook een teken van hoop mag bieden, is de wetenschap van vers 15: Híj vormt hun aller hart, dat kunnen en hoeven wij niet te doen. En daarom mag onze belijdenis aan het begin van iedere schooldag zijn:
‘Onze ziel verwacht de HEERE,
Hij is onze hulp en ons schild.
Want ons hart is in Hem verblijd,
omdat wij op Zijn heilige Naam vertrouwen.
Laat Uw goedertierenheid over ons zijn, HEERE,
zoals wij op U hopen.’
