Het is aardedonker. Ik schrik wakker. Daar staat hij naast mijn bed. Het is mijn jongste telg. Met een snik in zijn stem fluistert hij: ‘ik heb zo eng gedroomd… er was een vos!’ Ik loop met hem mee terug naar zijn bed. Samen doorzoeken we zijn kamer. En zoals verwacht: geen vos of ander vervaarlijk dier te bekennen. Gerustgesteld gaan we beiden slapen. De dagen erop herhaalt dit tafereel zich. Het wordt me wat te gortig en ik besluit door te vragen. Wat is er aan de hand?
Mijn zoontje heeft een rijke fantasie, dat weet ik, maar waarom specifiek die vos? Dan blijkt: de vos is de Sloddervos van Woezel en Pip. In de fantasie van mijn zoontje heeft dit knuffelachtige oranje vosje een buitenproportionele omvang aangenomen. ‘De Sloddervos neemt je spullen mee als je niet opruimt!’ sist hij me toe. Het in mijn ogen totaal onschuldige wezentje uit een filmpje en game over twee hondjes blijkt enorm veel indruk te hebben gemaakt. En het wordt nog spannender, want mijn zoon zet grote ogen op en fluistert me toe: ‘misschien spuwt hij wel vuur als een draak!’ Tijd om in te grijpen. De Sloddervos en Woezel en Pip gaan achter slot en grendel.
Fantasie - werkelijkheid
Precies dit verschijnsel wordt ‘magisch denken’ genoemd. Jonge kinderen tot een jaar of vijf nemen wat ze zien en horen heel serieus. Ze kunnen beperkt onderscheid maken tussen fantasie en werkelijkheid en hebben ondersteuning nodig bij het omgaan met emoties en gebeurtenissen. Selectie van informatie door de opvoeders is daarom belangrijk. Evenals het toelichten van dingen die een kind online ziet of hoort, of heeft gezien en gehoord. Kinderen kunnen negatieve emoties zoals angst gaan ervaren als ze in aanraking komen met media die te moeilijke of emotionele inhoud bevat. Maar het is dus ook goed om deze adviezen op te volgen bij filmpjes en spelletjes die wél aansluiten bij de ontwikkelingsleeftijd van het kind.
Tijn is terug!
Dit thema was de aanleiding voor Royal Jongbloed en Driestar educatief om opnieuw de handen in een te slaan. In de serie Mediawijs is er een nieuw boekje uitgekomen waarin het door elkaar lopen van fantasie en werkelijkheid voor het voetlicht wordt gebracht. In het vrolijke prentenboek is Tijn een prachtige, hoge toren aan het bouwen. Maar dan komt ridder Rein zich ineens met Tijn bemoeien. Hoe kan dat nou, ridder Rein hoort toch thuis in een spelletje? Hoe zal dit aflopen? Tijn blijkt erg onder de indruk te zijn geraakt van wat hij online heeft gezien. Hoe ga je hier als opvoeder mee om? In het prentenboek staan opvoedtips, die ik ook hier deel:
1. Toon betrokkenheid en bespreek emoties
Voor peuters en jonge kinderen wordt geadviseerd om terughoudend te zijn met schermtijd. Als je besluit dat je kind een filmpje of game mag kijken, kijk dan mee, of doe samen een game. Weet wat je kind doet en ziet online. Op die manier zal je kind zijn ervaringen of emoties sneller delen. Neem de emoties die je kind heeft serieus. Een kind kan écht bang, boos of verdrietig zijn van wat het ziet. Of juist heel enthousiast of vrolijk over iets wat hij of zij heeft gezien of gespeeld. Heb samen ‘media-gesprekjes’: wat vind het kind van vechten, plagen of rare dingen in een filmpje? Wanneer is het wel goed en wanneer niet? Hoe ga je daarmee om?
2. Benoem wat fantasie en werkelijkheid is
Wat is echt gebeurd? Wat is fantasie? Voor jonge kinderen is dit onderscheid vaak moeilijk. Dat zie je ook gebeuren bij Tijn. Hij droomt levendig naar aanleiding van wat hij op de tablet gezien heeft. Fantasie en werkelijkheid lopen hierbij door elkaar. Leer je kind woorden te geven aan wat hij of zij ziet. Help hierbij door wat je zelf ziet en hoort van de game of het filmpje ‘te ondertitelen’. Zeg in eenvoudige woorden wat je denkt en voelt. Benoem wat fantasie is en wat echt is.
3. Bied alternatieven
Jonge kinderen kunnen hun impulsen nog niet goed beheersen. Spreek daarom vooraf tijden en grenzen af. Zorg ervoor dat voor je kind digitale ontspanning slechts een deel is van de wijze waarop hij of zij thuis speelt en ontwikkelt. Maak dit deel niet te groot (begrenzen dus!) of te belangrijk (als beloning). Bied alternatieven in de vorm van (buiten) spelen, (voor)lezen of creatief bezigzijn.
4. Wees een voorbeeld
Je hebt als opvoeder een voorbeeldfunctie: laat zien dat jij je als opvoeder ook aan de media-afspraken houdt. Wees consequent en duidelijk. Zo groeit langzamerhand het besef dat goed gedrag waardevol is en dat verkeerd gedrag dingen veroorzaakt die niet fijn zijn.
Terug naar de realiteit
Inmiddels is mijn zoon gerustgesteld en op de hoogte gebracht: de Sloddervos is niet echt. Er komt niemand vuurspuwen. Hij hoeft niet bang te zijn. Maar: het opruimen van zijn speelgoed is wel belangrijk. Die les heeft hij inmiddels wél in zijn oren geknoopt…
Meer informatie
Tijn en ridder Rein is tot stand gekomen in samenwerking met Royal Jongbloed en Driestar educatief. Het verhaal is geschreven door Liesbeth van Binsbergen en geïllustreerd door Willemke Brouwer. Het prentenboek maakt deel uit van de serie Mediawijs. Deel 1 Tijn blust het vuur is al eerder uitgekomen. Op een speelse manier werk je samen met je kinderen of leerlingen via deze serie aan bewust en gezond mediagebruik.
Het boek kan door ouders gebruikt worden, maar is ook geschikt voor kleutergroepen op basisscholen, peuterspeelzalen, etc. Bestel het prentenboek voor € 14,95 in onze webwinkel. Download hier de flyer van het boek!
